Slobodan Mitrović
Ostrvce Sv. Stefan je svojevrstan fenomen prirode. Od sivkastog krečnjaka i crvenkastih rožnaca ono bukvalno izranja iz mora u geometrijski pravilnoj sferičnoj formi, sa valovima koji ga kružno obujmljuju i formiraju pješčanu nit. Ona ostrvce povezuje sa kopnom i čini ga poluostrvom. Čitav taj dio obale od Pržna do Crvene glavice je more ritmično i pravilno oformilo pješčane plaže u uvalama kao da ih je neki umjetnik raspoređivao sa isturenim i ozelenjenim kamenim rtovima, samo u različitim rasponima. Sama priroda, kada se stvarao ovaj dio svijeta, je imala neku posebnu i nepredvidivu igru, pa je izvukla ostrvce kao malo čudo prirode.
Na takvo čudo prirode reagovao je i čovjek, graditelj po instiktu. Iako ima više pretpostavki i legendi o nastanku Sv. Stefana, prihvaćena su kazivanja Stefana Mitrova Ljubiše o nastanku sela kao mjesta za zbjeg čeljadi i stoke kada su razni osvajači harali po Paštrovićima, što se vezuje za XV vijek.
Bedemi su prva graditeljska forma na ostrvcu, jer je bezbjednost motiv izgradnje ostrvca, ali isto tako i crkva Sv. Šćepana se gradi već u 1464. godini, kao duhovni i životni imperativ. Ta duhovno-sakralna komponenta je skoro dominantna u Paštrovićima i nije slučajno što su i po okolnim selima izgrađene crkvice na uvijek vidljivim i uočljivim mjestima, na vrhovima brda na najvisočijim tačkama. U naredna tri vijeka izgrađene su još tri crkvice na Sv. Stefanu, sve do 1885. godine kada je izgrađena velika crkva Sv. Šćepana. U početku su kuće građene za po jedno bratstvo, da bi kasnijom izgradnjom, razvijajući speciične etnološke forme života, narastao do XVIII vijeka u mali gradić koji je imao svoju opštinu, žandarmerijsku stanicu, sud dobrih ljudi, Bankadu. Godine 1912.
Sv. Stefan broji 28 domaćinstava i 142 duše.
Paštrovići, kao i Budva, dijele istu sudbinu, pa poslije četiri vijeka mletačke uprave dolazi sljedećih 100 godina austrougarske uprave. Sa Prvim svjetskim ratom Kraljevina Jugoslavija preuzima primorske oblasti koje kasnije ostaju u Crnoj Gori. Ono što je krajnje speciično u istoriji ovog ostrvca, jeste da ga je pedesetih godina XX vijeka državna vlast oduzela od njegovih vlasnika i preuredila u svojevrstan i neobičan grad-hotel. Hotel visoke klase morao je da ima i restoranske i zabavne funkcije, pa je Sv. Stefan doživio preuređenje svoje autentične forme izgradnjom velikog bloka kuhinje i sala sa kockarnicom koja
je arhitektonski imitirala formu utvrđenja, primjereno primorskim gradovima. Grad-hotel je doživio svjetsku slavu, isto tako ugošćavao svjetski poznate ličnosti, a i sam razvijao uspješne stručnjake u oblasti turizma.
I autentični Sv. Stefan i novoadaptirani grad-hotel je speciična ruralna aglomeracija arhitektonski i graditeljski slična svim primorskim selima, ali u ovom slučaju takvog kreativnog i originalnog sklopa da je jedinstvena u svijetu. Stari graditelji su instiktivno poštovali prirodu, tj. kuću prilagođavali terenu, vodeći računa da svi elementi kuće (konoba, magazin, okućnica i prilazi) budu kvalitetno zastupljeni. Takvim poštovanjem terena, u ovom slučaju stijene, nastali su neponovljivi sklopovi kuća, kasnije apartmanskih jedinica u bogatstvu autentičnih detalja: terasa, ograda, pjaceta i pižuna, u autohtonoj odmjerenoj hortikulturi. Gosta i turistu svetostefanski ambijenti vraćaju u neke praiskonske, arhetipske i zaboravljene stadijume ljudskih početaka. Dakle, tradicionalna kuća, autentičan ambijent u skladu sa prirodom i okolinom postižu ekskluzivnost i visoku cijenu.
Comments